ارزیابی ژنتیکی صفات مختلف گندم نان (Triticum aestivum) در شرایط تنش دوره‌ای خشکی

سیستم ریشه‌ای عمیق و گسترده نقش ارزنده‌ای در تحمل به خشکی و افزایش عملکرد گندم در شرایط کمبود آب ایفا می‌کند. ولی اطلاعات کمی در مورد ژنتیک ساختار ریشه وجود دارد. در این پژوهش ژنتیک سیستم ریشه گندم با استفاده از یک تلاقی دی‌آلل یک طرفه با هشت والد مطالعه شد. والدین و نتاج 1F در شرایط تنش خشکی دوره‌ای در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار کاشته و صفات طول ریشه، وزن ریشه، تعداد ریشه، وزن اندام هوایی، نسبت ریشه به اندام هوایی، ارتفاع بوته و طول پدانکل اندازه‌گیری شد. نتایج این پژوهش نشان داد اثر افزایشی و غالبیت به طور معنی‌داری در کنترل این صفات نقش دارند. در صفت تعداد ریشه کفایت مدل افزایشی- غالبیت تایید نشد. در کنترل ژنتیکی صفات طول ریشه و نسبت ریشه به اندام هوایی اثر غیرافزایشی نقش بیشتری داشت، بنابراین برای به‌نژادی این صفات روش‌هایی نظیر بالک، بالک تک بذر و دابل‌هاپلوئیدی توصیه می‌شود. در کنترل ژنتیکی وزن ریشه و ارتفاع بوته اثر افزایشی نقش برجسته‌ای داشت و علاوه بر رو‌ش‌های ذکر شده می‌توان از روش شجره‌ای و یا تلاقی برگشتی نیز استفاده کرد. رقم روشن با دارا بودن سیستم ریشه‌ای مناسب و ترکیب‌پذیری عمومی بالا برای صفات مربوط به ریشه، به عنوان یکی از والدهای تلاقی در پروژه‌های به‌نژادی توصیه می‌شود.